سیستان به‌واسطه حضور پررنگش در افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی، نام ‌آشناست. با این حال، بیشتر ما کمتر چیزی از جغرافیای آن منطقه و آداب‌ورسوم مردم آن دیار می‌دانیم. سیستان سرزمینی پهناور با دو اقلیم متفاوت است. شمال آن تحت‌تأثیر جریان‌های موسمی هند، تابستان‌های طولانی و زمستان‌های کوتاه است و جنوب آن به‌دلیل وجود دریای عمان و مناطق کوهستانی، منطقه‌ای گرمسیر و معتدل است که در آنجا برنج نیز کشت می‌شود.

کشاورزی و دامپروری دو فعالیت مهم مردم این دیار است. با نگاهی به تنوع غذایی این منطقه می‌توان نقش پررنگ محصولات دامی و کشاورزی را دید. همینطور، ساحل‌نشین بودن بخشی از مردم این استان باعث شده انواع غذاهای دریایی هم در این منطقه محبوب باشد. در ادامه با ما باشید تا بیشتر با غذاهای محلی سیستان و بلوچستان آشنا شویم.

تباهگ

تباهگ یکی از غذاهای سنتی سیستان و بلوچستان است. در گذشته که وسایل منجمد کردن و نگهداری مواد غذایی نبوده، مردم مجبور بودند مواد خراب‌شدنی را به روشی نگهداری کنند. مردم سیستان برای نگهداری گوشت که فرآورده اصلی آنان بوده، آن را به نمک و پودر انار آغشته کرده و در آفتاب خشک می‌کردند. وقتی هم می خواستند آن را بپزند، نیم ساعت در آب می‌جوشاندند و سپس به روش دلخواه طبخ می‌کردند. معمولاً این گوشت را به روش دمپخت درست می‌کنند، مطلب طرز تهیه دمپخت را بخوانید. امروزه هم از این روش استفاده می‌شود و بسیار هم محبوب است.

کشک زرد

کشک زرد، غذایی غله‌ای، لبنی، ادویه‌ای، تخمیری است. این غذا مربوط به شمال استان سیستان و بلوچستان است. مردم سیستان ارزش زیادی برای این غذا قائل هستند، به‌طوری که در مواقع ناراحتی آن را درست نمی‌کنند. از طرفی تهیه این غذا، علی‌الخصوص ورز دادن آن کار بسیار پرزحمتی است. مردم سیستان هرگاه بخواهند به کار سختی اشاره کنند، آن را به ورز دادن کشک تشبیه می‌کنند.

کشک زرد مخلوطی از بلغور گندم، دوغ، زیره، گشنیز، زردچوبه، رازیانه و نمک سیر است. کشک زرد مخلوطی از این مواد است که به‌صورت پودر درمی‌آید و در حقیقت غذایی نیمه‌آماده است که در ۱۰ دقیقه حاضر می‌شود. مردم سیستان هر سال در تیر و مرداد، کشک یک سال خود را آماده می‌کنند. این کشک سرشار از انواع ویتامین و کلسیم است و خواص بسیاری دارد. از خواص کشک زرد می‌توان به تقویت حافظه، درمان ورم معده، یبوست، اسهال، فشارخون، جلوگیری از پوکی استخوان و افزایش زیبایی پوست اشاره کرد.

تنورچه

تنورچه یکی از محبوب‌ترین غذاهای محلی سیستان و بلوچستان است که در مهمانی‌ها هم پخته می‌شود. همانطور که از نام این غذا برمی‌آید، تنورچه یک غذای کبابی است. این غذا به دو روش پخته می‌شود. در روش اول، گوشت یک بره کامل را با ادویه‌های خاصی مزه‌دار کرده و درون تنور می‌گذارند. در روش دوم، تکه‌های گوشت را به سیخی از جنس چوب درخت نخل می‌زنند و به‌طور عمودی درون تنور قرار می‌دهند. در این روش ظرف آبی هم درون تنور می‌گذارند تا گوشت‌ها به‌وسیله بخار پخته شده و به نحوی آب‌دار شود. این کباب را همراه برنج میل می‌کنند.

اگر به غذاهای کبابی و انواع کباب‌ها علاقه‌ی زیادی دارید، مقاله‌ی طرز تهیه کباب کوبیده را حتما بخوانید.

لنجو

لنجو یکی دیگر از غذاهای محلی سیستان و بلوچستان است. لنجو یک جور ماهی آب‌پز است. مردم کنار دریا غذاهای زیادی با ماهی می‌پزند که لنجو یکی از آن‌هاست. در سیستان ماهی‌هایی را که با آب پخته می‌شود، لنجو می‌گویند. البته، ماهی را با دوغ هم می‌پزند که به آن لنجو با دوغ یا ماهی دوغی می‌گویند. اگر عاشق ماهی هستید حتماً این غذا را امتحان کنید. همینطور، از غذاهای محلی مالدیو هم خوشتان خواهد آمد.

برای تهیه لنجو ابتدا باید پیاز را سرخ کرده و سپس نمک، فلفل، زردچوبه و آچار زابلی به آن اضافه کنید. آچار زابلی نوعی ادویه خاص مخصوص سیستان و بلوچستان است. بعد به دلخواه آب یا دوغ اضافه کرده و می‌گذارند به جوش بیاید؛ اگر دوغ اضافه شود باید مرتب هم بزنند تا نبندد. بعد ماهی را اضافه می‌کنند و می‌گذارند بپزد. وقتی ماهی پخت، آن را از آب خارج کرده و دوباره با ادویه روی حرارت می‌پزند. به آبی که ماهی در آن پخته شده، آب آبگوشت می‌گویند و کنار ماهی پخته شده سرو می‌شود.

دوغ پا

دوغ پا یا دوگپا غذایی مقوی و دلچسب بومی عشایر بلوچستان است. این غذای خورشتی بر پایه گوشت گوسفند یا شتر و شیر ترش یا دوغ است. ترکیبات این غذا هم از فراورده‌های دامداران بلوچ می‌آید. برای تهیه این غذا باید شیر را گرم کرده و سپس گوشت و کمی زردچوبه به آن اضافه کرد. بعد باید روی آتش بماند تا گوشت بپزد و خورشت قوام آید. در مرحله آخر، روغن حیوانی را با پیاز تفت داده و به آن اضافه می‌کنند. سپس، خورشت باید ۱۵ دقیقه‌ای روی آتش بماند تا آماده خوردن شود.

دوگپا غذایی ساده، اما خوشمزه و مقوی است که نیازهای ضروری بدن را تأمین می‌کند. البته مردمان شمال سیستان این غذا را شبیه قیمه درست می‌کنند. هر دو روش اصیل بوده و از غذاهای محلی سیستان و بلوچستان به‌شمار می‌روند.

املت سوزی

املت‌ سوزی یکی از  بهترین غذای زاهدان است که از سبزی سوزی، پیاز داغ، سیب‌زمینی آب‌پز و تخم مرغ درست می‌شود. سوزی یک سبزی محلی است که در سیستان و بلوچستان می‌روید. برای درست کردن این املت ابتدا باید سوزی را جوشاند و آبش را گرفت. سپس، باید سیب‌زمینی آب‌پز و سوزی را روی پیاز داغ با هم مخلوط کرد. مواد را در کف ظرف پهن کرد و تخم‌مرغ هم‌زده همراه نمک و فلفل را روی آن ریخت. در آخر هم باید در ظرف را بست تا تخم‌مرغ‌ها بپزند.

اگر املت دوست دارید، مطلب طرز تهیه املت فرانسوی را هم ببینید.

لندو

اهالی جنوب زندگی‌شان با نخل و میوه آن گره خورده است، به همین دلیل، آنان راز معجزه با خرما را می‌دانند. جنوبی‌ها شیرینی‌های خوشمزه و مقوی زیادی با خرما درست می‌کنند. لندو یک شیرینی بر پایه خرماست که با گندم برشته و کنجد ترکیب می‎‌شود. برای درست کردن لندو باید به خرمای بدون هسته، گندم برشته داغ و کنجد برشته داغ اضافه کرد. سپس، باید مواد را ترکیب کرد و روی آن یک چیز سنگین گذاشت تا خوب به هم بچسبند.

بعد از ۱۰ ساعت لندوی شما آماده است. می‌توانید آن را به شکل دلخواه درآورید و سرو کنید.

اوجیزک

می‌توان اوجیزک را همان آبگوشت بدون گوشت دانست. روش پخت آن هم مانند آبگوشت است. گوجه خردشده را روی پیاز داغ تفت می‌دهیم و بعد از پخت به آن آب اضافه می‌کنیم تا به‌جوش بیاید. بعد از به جوش آمدن آب، به آن سیب‌زمینی اضافه می‌کنیم. وقتی سیب‌زمینی‌ها پخت، غذایمان هم آماده است. شاید بپرسید این غذای ساده چه چیز خاصی دارد؟ راز خوشمزگی اوجیزک و آبگوشت‌ها زابلی، آچار است!

همانطور که پیش‌تر گفتیم، آچار یک ادویه مخصوص سیستان و بلوچستان است. آچار ترکیبی از پیاز، آرد گندم و زردچوبه است. این مواد را با هم ترکیب می‌کنند و به شکل خمیر درمی‌آورند. سپس، خمیرها را گلوله گلوله می‌کنند و به نخ می‌بندند تا خشک شود. این ادویه مخصوص به انواع خورشت‌ها و آبگوشت‌ها طعم منحصربه‌فردی می‌بخشد.

مهاباد خورشت و آبگوشت‌های محلی بسیار خوش‎‌طعمی دارد. اگر به غذاهای محلی و سنتی علاقه دارید، غذاهای محلی مهاباد را از دست ندهید.

کلام آخر

مردم هر منطقه باتوجه به مواد غذایی که در دسترس داشتند، غذاهای خاصی را درست می‌کردند. این غذاها نسل به نسل گشته تا به ما رسیده است. اکثر این غذاها بسیار مقوی، سالم و تهیه شده از مواد غذایی سالم هستند؛ همانطور که در غذاهای محلی سیستان و بلوچستان دیدیم. اگر شما هم غذای محلی دیگری از سیستان و بلوچستان می‌شناسید، حتما با ما به اشتراک بگذارید.

سؤالات متداول:

فرهنگ غذایی سیستان و بلوچستان بر پایه چیست؟

فرهنگ غذایی سیستان و بلوچستان بیشتر بر پایه گوشت و غلات است.

آیا کشک زرد برای خانم‌های باردار مفید است؟

بله، کشک زرد به‌دلیل داشتن کلسیم برای خانم‌های باردار بسیار مفید است.

لندو را با چه خرمایی می‌توان درست کرد؟

فرقی ندارد، با انواع خرما می‌توان آن را درست کرد.

آچار چیست؟

آچار یک ادویه زابلی است. این ادویه از پیاز، آرد گندم و زردچوبه درست می‌شود.