معده درد از جمله مسائل شایعی است که هر فردی حداقل یک‌بار در عمرش آن را تجربه کرده است. غذاها تأثیر بسیار زیادی بر معده درد دارند؛ می‌توانند آن را تسکین بخشند یا تشدید کنند. بنابراین آگاهی از غذای مناسب برای معده درد، به شما کمک می‌کند که معده دردتان را مدیریت کرده و از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا درباره معده درد و درمان آن با غذا بیشتر صحبت کنیم.

انواع معده درد

پوشش داخلی معده شما دارای غددی است که اسید معده و ترکیبات بسیار مهم دیگری را برای تجزیه غذا تولید می‌کنند. به‌عنوان‌مثال اسید معده غذا را تجزیه می‌کند و مانع از بروز عفونت می‌شود. زمانی که سطح داخلی معده ملتهب می‌شود، این التهاب خود را به‌صورت معده درد نشان می‌دهد.

باکتری‌ها، مصرف بعضی داروها، استرس مزمن یا سایر مشکلات سیستم ایمنی، ممکن است باعث ایجاد التهاب و معده درد شود. باتوجه‌به این‌که معده درد در یک دوره زمانی طولانی رخ می‌دهد، به‌تدریج ممکن است پوشش داخلی معده از بین برود و حالتی که متاپلازی یا دیسپلازی نامیده می‌شود، رخ دهد. این‌ها تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های شما هستند که در صورت عدم درمان، ممکن است منجر به بروز سرطان شود.

معده درد انواع گوناگونی دارد که هر یک از آن‌ها بنا به دلایلی خاص در بدن بروز پیدا می‌کنند:

• معده درد نوع A: این نوع معده درد به دلیل تخریب سلول‌های معده توسط سیستم ایمنی بروز پیدا می‌کند و با خطراتی مثل کمبود ویتامین، کم‌خونی و سرطان همراه است.
• معده درد نوع B: این معده درد شایع‌ترین نوع بیماری است که توسط باکتری هلیکوباکترپیلوری ایجاد می‌شوند و باعث ایجاد زخم معده، زخم روده و سرطان می‌شود.
• معده درد نوع C: این نوع معده درد توسط محرک‌های شیمیایی مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا صفرا ایجاد می‌شود و معمولاً باعث فرسایش مخاط معده و خونریزی می‌شود.

انواع دیگری از معده درد هم وجود دارد که به علت کمبود پروتئین یا به دلیل آلرژی‌هایی مانند آسم یا اگزما رخ می‌دهد.

عوامل ایجاد معده درد

عوامل زیادی می‌توانند پوشش داخلی معده را ملتهب کنند و باعث ایجاد درد در ناحیه معده شوند. این عوامل عبارت‌اند از:

• استفاده طولانی‌مدت از برخی داروها مانند آسپرین و ایبوپروفن
• وجود باکتری هلیکوباکترپیلوری
• برخی از بیماری‌ها مانند دیابت یا نارسایی کلیه
• ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
• استرس شدید و مداوم که بر سیستم ایمنی بدن هم تأثیر می‌گذارد.
• رفلاکس صفرا در معده

اگر سبک زندگی و تغذیه شما به‌گونه‌ای باشد که تغییراتی را در پوشش معده ایجاد کند، خطر ابتلا به معده درد افزایش پیدا می‌کند. اجتناب از موارد زیر بر جلوگیری از بروز معده درد مؤثر هستند:

• مصرف غذاهای پرچرب
• پرخوری
• مصرف غذاهای پرنمک
• سیگارکشیدن
• قرارگرفتن در معرض استرس و فشار روانی شدید

لازم به ذکر است که ابتلا به بعضی بیماری‌ها مانند بیماری‌های خودایمنی خطر ابتلا به معده درد مزمن را افزایش می‌دهد.

معده درد چگونه درمان می‌شود؟

مصرف دارو و رعایت برنامه غذایی مناسب معده درد، رایج‌ترین درمان برای معده درد مزمن هستند. برای انتخاب درمان مناسب برای معده درد، حتماً باید با پزشک متخصص مشورت کنید. چون درمان معده درد باتوجه‌به نوع آن متفاوت است.

درصورتی‌که به معده درد نوع A مبتلا هستید، پزشک درمانی را تجویز خواهد کرد که کمبود مواد مغذی را جبران می‌کند. در صورت ابتلا به معده درد نوع B، پزشک داروهای ضدمیکروبی و داروهای مسدودکننده اسید را برای ازبین‌بردن باکتری هلیکوباکترپیلوری برای شما تجویز خواهد کرد. به افراد مبتلا به معده درد نوع C هم عموماً توصیه می‌شود که مصرف داروهای مضر را محدود یا قطع کنند.

انواع غذاهای مفید برای معده درد

غذاهایی که مصرف می‌کنیم، ارتباط بسیاری زیادی با بیماری‌هایی که به آ‌ن‌ها مبتلا می‌شویم دارند. باتوجه‌به این‌که معده ما مستقیماً با غذا در ارتباط است، مصرف غذاهای مفید برای معده درد می‌تواند بر کاهش درد معده و جلوگیری از ابتلا به معده درد مؤثر باشند.

اگر از ما می‌پرسید که «برای جلوگیری از معده درد چی بخوریم؟»، موارد زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:

غذاهای ضدالتهابی

از آنجایی‌که التهاب ارتباط مستقیمی با معده درد دارد، مصرف غذاهای ضدالتهابی تأثیر چشمگیری بر تسکین درد معده یا پیشگیری از بروز آن دارد. اقدامات تغذیه‌ای که می‌توانند به کنترل التهاب کمک کنند عبارت‌اند از:

• در رژیم غذایی خود انواع توت‌ها را بگنجانید.
• از مصرف فیبر قابل تخمیر که در غذاهایی مثل عدس و سایر حبوبات یافت می‌شود، غافل نشوید.
• کربوهیدرات روزانه موردنیاز بدنتان را از کربوهیدرات‌هایی که شاخص گلایسمی پایینی دارند – مانند غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات – تأمین کنید.
• مصرف چربی‌های اشباع‌شده را محدود نکنید و چربی‌های سالم‌تری مثل امگا 3 را که در ماهی‌های چرب، آجیل‌ها و مغزها یافت می‌شود، در برنامه غذایی خود قرار دهید.

در ادامه، به معرفی مواد غذایی که خاصیت ضدالتهابی دارند و مصرف آن‌ها برای معده درد خوب است، پرداخته‌ایم:

• سبزیجات سبزبرگ مانند کلم، کلم‌پیچ و اسفناج؛ این‌ها علاوه بر این‌که خاصیت ضدالتهابی دارند، از جمله سبزیجات مفید برای معده هم محسوب می‌شوند. برای آشنایی با انواع سبزیجات پرخاصیت، مقاله سبزیجات مفید برای بدن را از دست ندهید.
• ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین
• انواع آجیل‌ها از جمله بادام، گردو و فندق
• میوه‌هایی مثل توت‌فرنگی، زغال‌اخته، گیلاس، تمشک (خانواده بری‌ها) و موز و سیب؛ به‌طورکلی میوه‌های غیر اسیدی میوه‌های مفید برای معده درد هستند.
• روغن زیتون
• سیر، زنجبیل و زردچوبه

با خواندن مقاله بهترین میوه برای سلامتی بدن به پاسخ بسیاری از سوالاتتان می‌رسید.

غذاهای پروبیوتیک

نتیجه بعضی تحقیقات و بررسی‌ها نشان داده است که مصرف غذاهای پروبیوتیک نه‌تنها برای بهبود زخم معده مؤثر هستند، بلکه به حذف باکتری هلیکوباکترپیلوری از روده کمک می‌کنند. به‌طورکلی، مصرف غذاهای پروبیوتیک با بهبود سلامت کلی روده، به افراد مبتلا به معده درد فایده می‌رساند. ماست خانگی، کلم ترش و کفیر، از جمله غذاهای حاوی باکتری‌های پروبیوتیک هستند.

سایر غذاهای مفید برای معده

از دیگر غذاهای مفید برای معده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تخم‌مرغ یا سفیده تخم‌مرغ (ترجیحاً به‌صورت آب‌پز یا با روغن بسیار کم پخته شود.)
• انواع غذاهای دریایی (ترجیحاً به‌صورت گریل‌شده، بخارپز یا آب‌پز مصرف شوند.)
• عسل
• سبزیجات غیر اسیدی (خیار، سیب‌زمینی، هویج)
• پنیر کم‌نمک
• جو و جو دوسر
• نعنا، زنجبیل و زردچوبه
• ماست کم‌چرب خانگی
• برنج
• گوشت مرغ و بوقلمون
• نان و ماکارونی سبوس‌دار

غذاهای تشدیدکننده درد معده

آگاهی از غذاهایی که برای معده مفید و مضر هستند، به شما کمک می‌کند که برنامه غذایی مؤثر و کارآمدی برای جلوگیری از معده درد برای خود تدوین کنید. در بخش قبلی، درباره غذاهایی که دوست معده هستند صحبت کردیم و در این بخش قرار است انواع غذاهای مضر برای معده درد را به شما معرفی کنیم.

از جمله غذاهایی که معده درد را تشدید می‌کنند، عبارتند از:

• میوه‌ها و سبزیجات اسیدی مثل مرکبات و پیاز
• شکلات
• قهوه و چای (به‌طورکلی، نوشیدنی‌های حاوی کافئین برای معده بسیار مضر هستند.)
• ذرت و محصولاتی که با ذرت درست می‌شوند.
• محصولات لبنی
• غذاهای چرب، فست‌فود و غذاهای تند
• تخم‌مرغ نیمرو
• سیر (بهتر است سیر را به طور کامل از برنامه غذایی خود حذف نکنید و آن را در مقدار کم مصرف کنید.)
• بستنی، کیک و شیرینی
• سس‌هایی مثل سالسا، مایونز و سس‌های خامه‌ای
• آجیل و کره آجیل (بهتر است مصرف این مواد را به طور کامل قطع نکنید؛ همین‌که مصرف آن را محدود کنید و در حدی آجیل بخورید که می‌دانید معده‌تان اذیت نخواهد شد.)
• انواع چیپس و پفک و تنقلات بسته‌بندی‌شده
• گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس
• گوشت قرمز و گوشت اردک
• نوشابه‌های گازدار
• غلات تصفیه‌شده مانند نان سفید و غلات صبحانه
• گوشت‌های دودی
• ادویه‌جاتی مثل فلفل سیاه، پودر چیلی، دانه خردل، جوز هندی و فلفل قرمز
• گوجه‌فرنگی و فرآورده‌های آن (آب گوجه‌فرنگی، رب و سس)

یکی‌دیگر از بیماری‌های رایجی که در اثر داشتن برنامه غذایی نامناسب به آن مبتلا می‌شویم، بیماری زخم معده است که در مقاله غذای مناسب زخم‌معده درباره آن کامل صحبت کردیم.

برنامه غذایی برای افراد مبتلا به معده درد

اگرچه داشتن سبک زندگی سالم برای همه ضروری است، اما بررسی‌ها نشان داده است که تغییر عادات غذایی، تأثیر قابل‌توجهی بر بهبود معده درد دارد. رژیم غذایی برای معده درد، بر کاهش علائم این بیماری تمرکز دارد و به بیماران کمک می‌کند زندگی راحت‌تری را در جوار این بیماری داشته باشند.

سخت‌ترین مرحله در شروع یک رژیم غذایی جدید، انتخاب غذاهایی است که باید مصرف شوند. در زیر، 2 برنامه غذایی برای رژیم غذایی بیماران مبتلا به معده درد ارائه شده است. با الهام از آن می‌توانید برنامه روزهای آتی‌تان را هم تنظیم کنید:

برنامه شماره یک:

غذاهای پیشنهادی ما برای این برنامه عبارت است از:

• صبحانه: جو دوسر (بدون شکلات یا میوه‌های اسیدی) همراه با میوه‌های غیر اسیدی مانند موز و توت‌فرنگی و آب
• ناهار: سالمون کبابی با سبزیجات سبزبرگ و برنج (ترجیحاً سبوس‌دار)
• میان وعده: میوه‌های غیر اسیدی مانند سیب، موز و انواع توت‌ها و آب
• شام: ماکارونی سبوس‌داری که با استفاده از گوشت بوقلمون درست شده باشد.

برنامه شماره دو:

تحت این برنامه، مصرف غذاهای زیر برای هر وعده پیشنهاد می‌شود:

• صبحانه: ماست خانگی همراه با توت‌فرنگی و مقداری آجیل
• میان وعده: چند عدد مغز همراه با میوه‌ها و سبزیجات غیر اسیدی
• ناهار: سینه مرغ کبابی یا گریل‌شده و بروکلی همراه با نان سبوس‌دار
• شام: سالاد سزار

توجه داشته باشید که فاصله زیاد بین وعده‌های غذایی، معده درد را تشدید می‌کند. بهتر است وعده‌های خود را به 5 تا 6 وعده کوچک تقسیم کنید و از مصرف حجم زیادی از غذا در وعده‌های کم خودداری کنید. همچنین، لازم است در پاسخ به سؤال «آیا شیر برای معده درد خوبه؟» بگوییم که خیر؛ متأسفانه شیر معده درد را تشدید می‌کند و بهتر است از مصرف آن خودداری کنید. جو دو سر و نان سبوس‌دار در کنار پنیر کم‌نمک، بهترین گزینه صبحانه برای معده درد هستند.

کلام آخر

درصورتی‌که از معده درد مزمن رنج می‌برید، با ایجاد چند تغییر کوچک در برنامه غذایی‌تان می‌توانید شرایط را مدیریت کنید و از تشدید معده درد جلوگیری کنید. در مقاله حاضر به معرفی غذای مناسب برای معده درد پرداختیم و با شما درباره بایدها و نبایدهای تغذیه‌‌ای در صورت ابتلا به معده درد صحبت کردیم. تابه‌حال ابتلا به درد معده را تجربه کرده‌اید؟ برای مدیریت اوضاع از چه راهکارهایی استفاده کردید؟

سؤالات متداول

آیا مصرف تخم‌مرغ برای معده درد مضر است؟

خیر، تخم‌مرغ ساده منبع بسیار خوبی برای پروتئین است و گزینه‌ای عالی برای وعده‌های غذایی افراد مبتلا به معده درد است. فقط توجه داشته باشید که از مصرف تخم‌مرغ نیمرو یا تخم‌مرغی که با کره یا پنیر پخته شده است، خودداری کنید.

آیا در صورت ابتلا به معده درد می‌توان سیب‌زمینی خورد؟

بله، سیب‌زمینی غذایی نیست که معده درد را تشدید کند. البته باتوجه‌به این‌که مصرف غذاهای چرب معده درد را تشدید می‌کند، بهتر است مصرف سیب‌زمینی سرخ‌شده را به حداقل برسانید و آن را به‌صورت آب‌پز و گریل‌شده مصرف کنید یا در سرخ‌کردن آن از حداقل روغن استفاده کنید.

افراد مبتلا به معده درد از مصرف چه ادویه‌هایی باید اجتناب کنند؟

انواع فلفل (سیاه، قرمز و پاپریکا)، سیر، خردل و جوز هندی. خوراکی‌هایی که بر پایه گوجه‌فرنگی، پیاز و شکر درست می‌شوند (مانند رب گوجه، سس و انواع مرباها) هم برای معده درد مضر هستند.