نوزادان و کودکان برای رشد نیاز به مواد مغذی دارند. آهن ماده معدنی حیاتی است که به بدن کمک می‌کند تا اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را به‌درستی انجام دهد.

کمبود آهن یکی از مشکلات شایع در بین کودکان و نوزادان در سراسر جهان است. اگر رژیم غذایی کودک شما به اندازه کافی غنی از آهن نباشد، دچار کم‌خونی شدید می‌شود.

کودکان تا قبل از سه‌ سالگی، 10 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. این مقدار برای دختران در سنین 9 تا 14 سالگی  به حدود 12 تا 15 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد. تغذیه سالم در پیشگیری از بیماری فقر آهن و کم‌خونی شدید نقش اساسی دارد.

در این مقاله قصد داریم شما را با انواع غذاهای حاوی آهن بیشتر آشنا کنیم. شناخت مواد غذایی آهن‌دار به شما کمک می‌کند تا برنامه غذایی غنی و سالم برای فرزندان خود داشته باشید.

کمبود آهن در کودکان زیر 2 سال

انتقال اکسیژن از ریه‌ها به نقاط مختلف بدن به کمک آهن تسهیل می‌شود و ذخیره‌سازی اکسیژن در عضلات، بدون این ماده مغذی میسر نخواهد شد. کمبود شدید آهن منجر به فقر آهن در کودکان می‌شود و ممکن است خطرساز شود.

نوزادان 7 تا 12 ماهه حدود 11 میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. 1 تا 3 سالگی به 7 میلی‌گرم می‌رسد و کمتر از این مقدار، منجر به آسیب در آنها می‌شود. یکی از دلایل شایع فقر آهن در نوزادان، تولد زودرس با وزن کم می‌باشد.

تغذیه با شیر مادر احتمال ابتلا به کم‌خونی در نوزادان را کاهش می‌دهد. نوزادانی که بعد از تولد از شیر گاو یا بز تغذیه می‌کنند، ممکن است دچار فقر آهن شوند. غذای کمکی بعد از 7 ماهگی به پیشگیری از آن کمک می‌کند.

بیماری‌های زمینه‌ای، محدودیت‌های غذایی و اختلالات ژنتیکی، نوزادان را در معرض فقر آهن قرار می‌دهد. قرارگرفتن نوزادان زیر 2 سال در معرض مواد شیمیایی آلوده، احتمال این بیماری را افزایش می‌دهد.

کندی رشد‌ونمو یکی از نشانه‌های فقر آهن در نوزادان است. اگر فقر آهن به موقع درمان نشود، خطر آسیب مغزی را افزایش می‌دهد. رنگ‌پریدگی، بی‌اشتهایی، عفونت‌های مکرر، دست‌وپای سرد و مشکلات رفتاری از علایم فقر آهن هستند.

در برخی کودکان ولع خاصی برای خوردن خاک یا یخ وجود دارد که این ولع ممکن است به‌دلیل فقر آهن در آنها باشد. تشخیص فقر آهن در کودکان زیر 2 سال فقط توسط پزشک متخصص انجام می‌شود.

انجام آزمایشات لازم تحت نظر پزشک به شما کمک می‌کند خیلی زود اقدام کنید. درمان کم‌خونی در کودکان زیر 2 سال، خطر عقب‌ماندگی ذهنی و اختلال مغزی را کاهش می‌دهد. تغذیه سرشار از آهن در کنار درمان‌های پزشکی بسیار کمک‌کننده و نتیجه‌بخش خواهد بود.

برای آشنایی با غذاهای سالم و مغذی، می‌توانید مقاله غذاهای خون‌ساز برای کودکان را بخوانید.

جبران کمبود آهن در کودکان

کم‌خونی و فقر آهن یکی از بیماری‌های شایع در بین کودکان در کشور ما است. برای پیشگیری از آن، غذاهای سرشار از آهن بهترین انتخاب هستند، اما در برخی موارد نیاز به مصرف مکمل وجود دارد.

نوزادانی که در زمان طبیعی متولد می‌شود، به‌طور معمول بعد از سن 4 ماهگی مکمل آهن را طبق تشخیص سازمان بهداشت ایران مصرف می‌کنند. مصرف مکمل را باید جدی بگیرید و طبق دستور پزشک آن را تا زمان 2 سالگی ادامه دهید.

وقتی که کودک شما 2 تا 3 وعده غذا در طول روز مصرف می‌کند، لازم است غذای کمکی مثل سرلاک غنی از آهن را در وعده‌ها بگنجانید. نوزادانی که به هر دلیلی نمی‌توانند شیر مادر مصرف کنند، شیر خشک غنی‌سازی شده با آهن کمک زیادی به آنها می‌کند.

غذاهای کمکی مثل پوره گوشت و حبوبات برای نوزادان 7 تا 12 ماهگی به جبران کمبود آهن کمک می‌کند. کلسیم موجود در شیر و لبنیات ممکن است جذب آهن در نوزادان را کاهش دهد. پیشنهاد می‌شود غذاهای آهن‌دار و مکمل آهن را با فاصله از شیر به آنها بدهید.

ویتامین سی، جذب آهن در بدن را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. آبمیوه‌ها و سبزیجات پوره شده به همراه غذا یا مکمل، جذب این ماده مغذی را دوچندان می‌کند. با انجام آزمایشات به‌موقع می‌توانید به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک کنید.

عفونت‌های شدید را جدی بگیرید و برای درمان به‌موقع آن به پزشک مراجعه کنید. عفونت باعث بروز بیماری آنمی در کودکان می‌شود. اگر کودک شما بی‌قراری می‌کند و خیلی زود خسته می‌شود، نگران نباشید. با مراجعه به پزشک خیلی زود می‌توانید کمبود آهن را جبران کنید.

شما می‌توانید سری به مقاله میوه‌های سرشار از آهن بزنید و با استفاده از آنها نوشیدنی سرشار از آهن درست کنید.

لیست غذاهای سرشار از آهن

همانطور که قبلا گفتیم مصرف غذاهای حاوی ویتامین سی در کنار غذاهای سرشار از آهن، کم‌خونی را بهبود می‌دهد. سعی کنید در رژیم غذایی کودکان از آب پرتقال و انواع مرکبات استفاده کنید.

سبزیجاتی مثل کلم بروکلی، فلفل دلمه‌ای و اسفناج علاوه بر آهن، منبع غنی از ویتامین سی هستند. توت‌فرنگی و طالبی هر دو ویتامین سی بالایی دارند و انتخاب خوبی برای میان‌وعده کودک شما هستند.

گوشت قرمز غنی‌ترین منبع آهن برای بچه‌ها است. پروتئین گوشت در مقایسه با سایر گروه‌های غذایی زیاد است و آهن موجود در آن از نوع هِم می‌باشد. جذب آهن موجود در گوشت گاو بیشتر از غذاهای گیاهی و انواع سبزیجات است.

برای کودک نوپا، گوشت بدون چربی را خوب بپزید و نرم کنید. انواع خورشت و کباب غذاهای سرشار از آهن برای بچه‌ها هستند. بهتر است چربی گوشت را جدا کنید، زیرا آهن زیادی در این قسمت وجود ندارد.

مرغ و غذاهای دریایی بسیار مغذی و سالم هستند. این گوشت‌ها چربی کمی دارند و آهن موجود در آنها از نوع هِم و باکیفیت است. 85 گرم ماهی تن کنسروی، تقریبا 1/4 میلی‌گرم آهن دارد. مرغ و انواع ماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند و عملکرد سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند.

ماهی علاوه بر آهن سرشار از نیاسین، سلنیوم و ویتامین ب 12 است. قسمت تیره رنگ مرغ مثل ران و کتف، آهن بیشتری در مقایسه با سینه مرغ دارد.

جگر گاو بسیار مغذی است و مقدار زیادی آهن دارد. 100 گرم جگر گاو حاوی 6/5 میلی‌گرم آهن است و 36 درصد نیاز روزانه شما را تامین می‌کند. جگر گاو حاوی مقدار زیادی پروتئین، ویتامین ب، مس و سلنیوم است.

برای کودکان قبل از 12 ماهگی مصرف جگر گاو و گوسفند مجاز نمی‌باشد. بعد از 12 ماهگی شما می‌توانید با مشورت پزشک و به مقدار کم آن را در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید. هضم جگر برای کودکان کمی دشوار است و ممکن است شما را دچار دردسر کند.

تخم‌مرغ یک وعده غذایی سالم و سرشار از آهن برای کودک شما است. شما می‌توانید بعد از 6 ماهگی با خیال راحت به نوزاد خود تخم‌مرغ بدهید. زرده تخم‌مرغ غنی از آهن بوده و یک غذای کامل برای بچه‌ها به‌حساب می‌آید.

شما می‌توانید تخم‌مرغ را به‌صورت نیمرو و آبپز به آنها بدهید یا در تهیه پنکیک صبحانه از تخم‌مرغ استفاده کنید.

حبوبات یکی دیگر از غذاهای آهن‌دار برای بچه‌ها است. اگر کودک شما گوشت دوست ندارد، می‌توانید لوبیا و عدس را در وعده‌های مختلف و به‌صورت پوره شده به آنها بدهید. یک فنجان حبوبات تقریبا 4 میلی‌گرم آهن دارد.

انواع آجیل مثل بادام هندی، بادام درختی، دانه کدو، پسته، فندق و گردو سرشار از آهن، چربی سالم و امگا 3 می‌باشند. قرار دادن آجیل‌ها به عنوان میان‌وعده یا درست کردن فرنی و حریره با آنها، بهترین روش برای دریافت آهن روزانه بچه‌ها است.

کشمش و برگه زردآلو از جمله میوه‌های خشک و غنی از آهن هستند. برای کودکان بالای 2 سال، به‌صورت میان‌وعده از این تنقلات سالم استفاده کنید. کیک و دسر فرزند دلبند خود را با کشمش شیرین کنید تا سالم و مغذی باشد.

سبزیجات با برگ تیره مثل کلم پیچ، اسفناج و کلم بروکلی حاوی آهن هستند. ممکن است کودک شما از خوردن سبزیجات سرپیچی کنند، آنها را در انواع سوپ و خورشت استفاده کنید. سبزیجاتی مثل گوجه‌فرنگی، هویج و فلفل دلمه به جذب آهن کمک می‌کنند. ویتامین سی بالای این سبزیجات، باعث هضم و جذب بهتر می‌شود.

غلات سبوس‌دار مثل جو دوسر از دیگر غذاهای سالم برای کودک شما است. غلات سبوس‌دار آهن و فیبر بالایی دارند، هضم غذا را بهتر می‌کنند و باعث جذب بیشتر مواد مغذی می‌شوند.

غلات غنی‌سازی شده را در وعده صبحانه استفاده کنید و حتما یک واحد میوه سرشار از ویتامین سی در کنار آن بگنجانید. برای آشنایی با فواید غلات، مقاله خواص جو دوسر را بخوانید.

کلام آخر

آهن یکی از مهمترین مواد مغذی برای رشد و نمو نوزادان و کودکان است. کمبود آهن در کودکان بسیار شایع بوده و آنها را در معرض آسیب مغزی و ناتوانی قرار می‌دهد.

تغذیه سالم و مصرف غذاهای سرشار از آهن، در پیشگیری و درمان فقر آهن بسیار موثر است. با این حال، کودکانی که کم‌خونی شدید دارند، باید تحت نظر پزشک درمان شوند.

در این مقاله سعی داشتیم شما را با غذاهای سرشار از آهن بیشتر آشنا کنیم تا در رژیم غذایی کودک خود، آنها را بگنجانید.

سوالات متداول:

چه کودکانی بیشتر در معرض فقر آهن هستند؟

نوزادان نارس، آنهایی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند و مبتلایان به بیماری زمینه‌ای بیشتر در معرض فقر آهن هستند. اختلال ژنتیکی و عدم استفاده از غذای کمکی بعد از 6 ماهگی این بیماری را تشدید می‌کند.

علایم فقر آهن در کودکان کدام است؟

کندی رشد، رنگ‌پریدگی، بی‌اشتهایی، عفونت‌های مکرر، دست‌وپای سرد و مشکلات رفتاری از علایم فقر آهن در کودکان هستند.

چه غذاهایی فقر آهن کودکان را جبران می‌کند؟

پوره گوشت قرمز، ماهی، مرغ، حبوبات، سبزیجاتی مثل اسفناج و بروکلی، تخم‌مرغ، جو دوسر، انواع آجیل، کشمش، برگه زردآلو، شیر خشک و سرلاک غنی شده با آهن به جبران این کمبود کمک می‌کنند.